2019.02.14

Niespieszny spacerowicz. Warszawa w książkach Michała Cichego

Dwie wydane do tej pory książki Michała Cichego – Zawsze jest dzisiaj z roku 2014 (nominowana do Nagrody Conrada, uhonorowana Nagrodą Literacką Gdynia – kategoria proza) i Pozwól rzece płynąć (z roku 2017) – są doskonałymi przykładami, że pomysły na pisanie biorą się niekiedy z miejsc nieoczywistych. Zanim Cichy – obecnie prozaik¹ i publicysta – został pisarzem, od końca lat 80. ubiegłego wieku współpracował z redakcją „Gazety Wyborczej”, był jednym z pomysłodawców Nagrody Literackiej Nike (przez pięć lat, tj. między 1997 a 2002 rokiem, pełnił funkcję sekretarza kapituły tej nagrody). Debiutancka, niewielka objętościowo, ale niezwykle gęsta tematycznie i znaczeniowo książka powstała po serii wpisów na Facebooku, którymi autor dzielił się z przyjaciółmi i znajomymi. Migawkowe obserwacje bliższej lub dalszej okolicy, warszawskiej Ochoty, przelatujących samolotów, przechodniów, zwierząt, w obu książkach zamieniły się w czułą kronikę miasta, tak bliskiego autorowi. „Niespieszny spacerowicz” (pożyczam koncept i parafrazuję tytuł książki Jerzego Stempowskiego Notatnik niespiesznego przechodnia, notabene, idealnie opisujący specyfikę zapisków Cichego) dzieli się z czytelnikami sprawozdaniami ze swoich spacerów – skupia się na detalach, dzięki którym widziane przez niego miasto jawi się jako wyjątkowe.

Chodząc po Warszawie…

Jedną z najważniejszych cech obu książek jest wszechogarniający spokój, emanujący z notatek, w których autor stara się, raz po raz, oswoić chaos bodźców, jakich dostarczają mu (nie)codzienne, krótsze i dłuższe spacery – samotne lub w towarzystwie kundelki, Myszki. Metodę zapisów można porównać do ruchów kamery kogoś, kto nagrywa film dokumentalny o mieście, które kocha, które stale potrafi go zaskoczyć, rozbawić, albo zadziwić. Na pewno nie pozostawia obojętnym.
Warto podkreślić, że miasto w prozie najnowszej po raz kolejny staje się ważnym motywem² – vide interesujący portret Gdańska z Pieczeni dla Amfy, debiutu powieściowego Salci Hałas, laureatki ubiegłorocznej edycji Nagrody Gdynia; czy też Krakowa, opisywanego przez Aleksandrę Zielińską w powieściach Przypadek Alicji oraz Bura i szał. Zainteresowanie miastem odsyła również do istotnej dla dzisiejszego kulturowo ukierunkowanego literaturoznawstwa geopoetyki, praktyki badawczej skupiającej się na miejscach i przestrzeni – w literaturze, jak i poza nią – które wtedy traktowane są jako teksty kultury, zatem należy je „przeczytać”. Jak podkreśla Elżbieta Rybicka:

Uprzywilejowanym obszarem badań nad związkiem przestrzeni i pamięci wydaje się obecnie miasto, funkcjonujące zresztą jako interdyscyplinarny zwornik. Badania nad miejską przestrzenią pamięci poruszają się bowiem często w obrębie tego samego słownika pojęciowego, operując wspólnymi kategoriami palimpsestu, śladu, pustki³.

Michał Cichy patrzy na Warszawę uważnie, odkrywa zachowane ślady historycznych wydarzeń, tropi nowoczesność, z nostalgią rejestruje sygnały przeszłości broniące się przed natłokiem przyszłości. Stolica jest dla niego nie tylko przestrzenią z betonu, metalu i szkła, to także przyroda, niedająca się wypędzić z miasta, czy ptaki aklimatyzujące się wśród budynków. Warszawa Cichego to również ludzie – znajomi, sklepikarze, kioskarki, cukiernicy, bezdomni, sąsiedzi, dzieci i młodzież – opisywani z równą sympatią co miasto, na które autor dwóch książek – hybryd gatunkowych, bo ni to eseje, ni to dzienniki, ni to reportaże – uczy patrzeć wnikliwie, czujnie, z pełnym zaangażowaniem i troską.

1. Odnotować należy, że z końcem roku 2017 ukazała się antologia pt. Ojciec. Opowiadania, w której m.in. Michał Cichy, ale i Wit Szostak, Łukasz Orbitowski, Andrzej Muszyński (pisarze popularni i poczytni) starają się za pomocą sobie tylko właściwych poetyk opowiedzieć o mniej lub bardziej skomplikowanych relacjach na linii ojciec – syn.
2. Por. Katarzyna Szalewska, Pasaż tekstowy. Czytanie miasta jako formy doświadczania przeszłości we współczesnym eseju polskim, Kraków 2012.
3. Elżbieta Rybicka, Geopoetyka. Przestrzenie i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich, Kraków 2014, s. 309.

Niespieszny spacerowicz. Warszawa w książkach Michała Cichego

Zobacz więcej naszych artykułów

Motyw młodości w literaturze – przykłady, możliwe ujęcia, znaczenia

Nie tylko Pan Tadeusz. Dwór w literaturze polskiej – przemiany motywu

Zobacz więcej naszych artykułów

Motyw młodości w literaturze – przykłady, możliwe ujęcia, znaczenia

Nie tylko Pan Tadeusz. Dwór w literaturze polskiej – przemiany motywu

Logowanie

Nowe konto

Podaj swój e-mail, aby przypomnieć hasło